De docent als coach

“De coachende docent is bij ons op school binnen een jaar onmisbaar geworden” vertelt Mariska Maas van het Kennemer College. Sinds begin dit schooljaar werkt het Kennemer College Beroepsgericht in de eerste klassen met gepersonaliseerd leren volgens Kunskapsskolan, een in Zweden ontwikkeld onderwijsmodel dat ook in Nederland volop in de belangstelling staat.

Ieder mens is uniek
Het Kennemer College wil met Kunskapsskolan onderwijs geven start vanuit de kracht en ambitie van ieder individu. Ieder mens is uniek, met eigen talenten en ambities.
Maas: “Om die talenten en ambities tot bloei te laten komen, heb je mensen naast je nodig die je écht zien en horen. Mensen die je persoonlijke aandacht geven in school, aandacht besteden aan wie je bent als mens en aan wat je ontwikkelt in school. In de coaching hebben we veel persoonlijke aandacht voor de leerling, je spreekt je leerlingen iedere week persoonlijk! In de coaching gaat het over de doelen die je in het onderwijs wilt halen en natuurlijk ook over hoe het met je gaat.”
Mariska Maas is docent en interne trainer op het Kennemer College Beroepsgericht. Binnen hun aanpak van gepersonaliseerd leren is ze een van de verantwoordelijken voor de implementatie van de KED-coaching. KED-coaching staat voor Kunskapsskolan Education-coaching. Deze vorm van coaching is gericht is op de leer- en ontwikkeldoelen van de leerling.
Vanuit die coördinerende rol heeft Maas samen met haar collega Wilma de Groot onderzoek-gesprekken gevoerd met docenten om de coaching in het eerste leerjaar te kunnen evalueren. In dit artikel vertelt Maas zowel over haar eigen ervaringen als over de ervaringen die naar voren zijn gekomen in de deze gesprekken met de coachende docenten.

Het leerdoel is van de leerling
Binnen het onderwijsmodel van Kunskapsskolan kunnen leerlingen voor een deel hun eigen doelen stellen (aan welke vakken wil ik deze week werken, wat wil ik bereiken). Leerlingen kunnen op verschillende niveau’s aan vakken werken. Dat betekent dat leerlingen die in dezelfde klas zitten, aan verschillende dingen kunnen werken.
Docenten besteden een deel van hun tijd aan het geven van instructie (de les) ontmoeten leerlingen in andere leeractiviteiten, zoals ‘lab’werk (om vaardigheden te oefenen), seminars (om te verdiepen) workshops (om je individuele vragen te kunnen stellen).
Om leerlingen te helpen díe dingen te doen, waarmee ze hun leerdoelen kunnen bereiken, is de wekelijkse KED-coaching heel belangrijk.

Verschillende docent-rollen
“Bij verschillende docenten bestond bij aanvang wel enige huiver”, vertelt Mariska Maas. “De angst niet meer de docent te kunnen zijn die je altijd was, voor een andere aanpak van de rol van de docent was daarin leidend. Want dat is toch wat we allemaal leuk vinden: ons vak overbrengen.”

Binnen Kunskapsskolan hebben docenten verschillende rollen:

• Vakdocent
  In de rol als vakdocent staat de expertise van de docent in het vak en leerlingen wijzer en enthousiast maken voor de vakinhoud natuurlijk op de voorgrond
• Algemeen docent
  Binnen gepersonaliseerd leren staat niet alleen het eigen vak in de aandacht van de docent, ook de ontwikkeling van de leerling als persoon. In deze rol is de algemeen docent altijd een hulpbron voor leerlingen. Iemand aan wie je vragen kunt stellen, die je kan helpen bij leerstrategieën, motivatie en zelfvertrouwen verwerven.
• KED-coach
  De KED-coach begeleidt de leerlingen bij het ontwikkelen van cognitieve, sociale en persoonlijke (leer)vaardigheden, gericht op het bereiken van de (leer)doelen die de leerling zichzelf gesteld heeft.
• Teamspeler
  De docenten werken samen als team voor de leerlingen, door samen lesmateriaal te ontwikkelen, samen de leerlingen in het oog te hebben en elkaar te steunen.

“Op al deze gebieden zijn we ons aan het ontwikkelen en dat is een mooi avontuur. Voor mij is de opbrengst in ieder geval dat we met elkaar weer veel meer nadenken over onderwijs en de leerprocessen die onze leerlingen doorlopen.”
Maas vertelt over de docent die in de evaluatie opmerkte: “ je kan niet alles in 1 keer perfect doen als je volgens een nieuw systeem werkt. Maar als ik een leerling voor me heb, wil ik het voor deze leerling natuurlijk toch perfect doen, daar loop ik soms tegenaan.” Maas: “Dan is het zo fijn dat we als team hier samen in ontwikkelen en met elkaar leren.”

Van klassementor naar coach
In het verleden werkte het Kennemer College Beroepsgericht met een klassementor-systeem.
De docenten spreken nu iedere leerling wekelijks een kwartier in de KED-coaching en ervaren dat als prettig. Leerlingen vertellen dat ze ook op de basisschool niet zó veel persoonlijke aandacht van de docent hebben gehad en dat ze dat wekelijkse één-op-één-moment heel fijn vinden.
Een docent evalueert: “Vorig jaar had ik een mentorklasje en deden we vooral klassikaal dingen in de mentorles. Nu vind ik het heel fijn dat ik de leerlingen allemaal spreek. Leerlingen vallen me eerder op.”

Het was wel even een overgang van mentor naar KED-coach.
Maas: “In het klasse-mentoren systeem waren we als mentoren vooral gericht op de leerlingen waar het niet lekker mee ging en we waren sterk gericht op de cijfers die leerlingen behaalden. Nu we niet meer met cijfers werken, zijn we veel meer gefocust op het leerproces van de leerling.”
De KED-coachingsgesprekken zijn in eerste instantie gericht op de leer- en werkdoelen en leerprocessen van de leerling. Maas: “wanneer er een onderwerp naar voren komt dat meer op het vlak van het welbevinden van de leerling ligt, bijvoorbeeld omdat er thuis iets is, bespreek ik het altijd even in het coachgesprek. Is het belangrijk voor je om het nu eerst hier even over te hebben? Op dat moment bepalen we samen wat het belangrijkste is in het coachgesprek.”

Maas noemt het de essentie van het coachgesprek dat de leerling zelf nadenkt. Sommige docenten geven eerlijk aan dit soms ook lastig te vinden: “dan wil ik te snel en bij sommige leerlingen moet ik echt een stap terug doen, zodat de leerling eigen doelen kan formuleren.”

Zoals 1 van de docenten zei: “Ik vraag nu in de coachgesprekken aan de leerling: wat wil je deze week gaan leren. Dat is echt iets heel anders dan ‘wat wil je af hebben’ of ‘hoe komt het nou dat het niet goed gaat met…..’.”
Een andere docenten vertelt: “Ik merk dus wel dat met dit type onderwijs de leerlingen veel beter aan mij kunnen uitleggen wat ze nou geleerd hebben en hoe ze dat geleerd hebben. Ik denk dat ze veel verder zijn, maar ik kan het nu niet zwart op wit meten. Dat vind ik ook wel spannend!”
Maas merkt dat haar leerlingen voor alle vakken de leerdoelen serieus nemen. In het wekelijkse coachingsgesprek met een van haar leerlingen kwam naar voren dat hij ontevreden was over de salto die hij bij gym geoefend had, hij baalde ervan en had het beter willen doen. Maas genoot van de ambitie van de leerling. In het coachingsgesprek werd besproken of de leerling hier nog actie op wilde ondernemen en wat die actie dan zou kunnen zijn. Een week later kwam hij stralend terug: “het is gelukt”!
De salto kan Mariska Maas niet voordoen aan de leerling of uitleggen hoe dat moet, dat kan de gymdocent. Wat wel kan is de leerling actief maken in wat hij zelf wil leren, daarmee wordt de leerling eigenaar van het zijn leren en dat verhoogt de motivatie.

Goed voorbereid
De docenten zijn niet onvoorbereid aan de nieuwe rol begonnen. De school maakte gebruik van de coachtrainingen die via Kunskapsskolan worden aangeboden. In deze training hebben de docenten coachingsmodellen en -technieken aangeboden gekregen die structuur brengen in het coachingsgesprek en ze hebben geoefend de leerling zelf aan het woord te laten in de doelen die hij/zij wil bereiken. De docenten geven in hun evaluatie aan dat ze het nodig en prettig vinden regelmatig met elkaar te blijven oefenen, want in de praktijk kun je jezelf nog verder ontwikkelen. Mariska Maas is een van de interne trainers op school die de KED-coaching verder ontwikkelt en intervisie houdt met de docenten.

Niveaudifferentiatie
De docenten zien dat de mogelijkheid tot niveau-differentiatie heel waardevol is voor de doelen die de leerlingen stellen. Een docent vertelt van een leerling die ‘op papier’ het mavo-niveau niet zou halen. Gedurende het jaar bleek dat ze eigenlijk altijd haar weektaken goed op orde had en naar tevredenheid afrondde. Trots vertelt hij: “in de coaching heb ik gezegd: ‘ga eens peilen bij de andere docenten of je misschien iets op mavo-niveau mag doen.’ Ze is zo gedreven, ik geloof nu echt dat ze het gaat redden op haar gedrevenheid!” Een andere docent vult aan: “andersom werkt het ook heb ik ervaren. Ik vroeg een leerling in de coaching: waar kunnen we wat druk van de ketel halen om jou wel weer plezier in dat vak te geven. En op dat moment, als je dat uitspreekt, zijn ze zo opgelucht en kunnen ze weer succes gaan hebben in het halen van hun eigen leerdoelen.”.

Gepersonaliseerd
“We denken weer meer zelf na over ons onderwijs en praten over de leerlingen en hun leerprocessen”, voor Mariska Maas is dat de grote opbrengst van het gepersonaliseerd leren voor docenten. De KED-coaching is één manier om dit voor elkaar te krijgen, daarnaast is de andere inrichting van lesuren en lesvormen essentieel om als docent ook tijd te hebben om niveau-gedifferentieerd onderwijs te ontwikkelen. De portal met onderwijsmateriaal van Kunskapsskolan en van andere scholen die volgens dit model werken, helpt daar ook enorm bij.
Maar bovenaan staat toch: “We leren de leerlingen hun eigen leerdoelen bepalen en zoveel mogelijk behalen. Daar gaan zij van groeien en stralen, en ik ook!”

Annemiek Jonker
Annemiek Jonker is orthopedagoog, trainer, coach en (keuze)begeleider van leerlingen en docenten.
Neem contact op