Stress de baas

‘Ik wil tevreden zijn met mezelf ook als ik niet aan mijn eigen eisen voldoe’, ‘dat ik rustiger blijf en dat ik weet wat ik wil doen’, ‘beter leren omgaan met stress en dan vooral vlak voor een toets’. Deze dingen gaven leerlingen van de Werkplaats in Bilthoven afgelopen januari aan bij de start van hun deelname aan de training ‘Omgaan met jezelf.’

Drukker dan nodig
Op de Werkplaats is er ieder jaar een aantal leerlingen in de (pre-)eindexamenklassen dat zich druk maakt over de examens. Drukker dan nodig. Ondanks dat ze er goed voor staan, vragen ze zich af: haal ik het wel, kan ik naar de opleiding die ik op het oog heb, ik sta er goed voor maar zie zo op tegen de examens! Dat belemmert hen om lekker te leren en je optimaal voor te bereiden en ‘positief gespannen’ aan de slag te gaan met toetsen, profielwerkstuk, mondelingen en eindexamens
De Werkplaats in Bilthoven biedt deze leerlingen al in de wintermaanden de training ‘Omgaan met jezelf’ waarin ze aan het werk gaan met zichzelf en de dingen die hen stress bezorgen.

Al een aantal jaar verzorgt de Werkplaats activiteiten in de lesvrije weken voor het examen om de examenstress te verminderen: naast de inhoudelijke examenvoorbereiding, is er mindfulness en yoga.
‘Voor een aantal leerlingen bieden deze mogelijkheden niet voldoende om hun stress de baas te kunnen’ vertelt Marijn Backer, teamleider van de 5 en 6 vwo.
‘Deze leerlingen projecteren dikwijls onbewust hun stress rond andere zaken in het leven op de eindexamens. Dat zorgt voor extra druk op alle examenactiviteiten en andere schoolse zaken. De dingen die ook stress veroorzaken komen meestal niet zomaar voor het voetlicht.
De (extra) examenstress biedt een uitlaatklep voor die spanningen. Onnodig, omdat ze waarschijnlijk het examen wel gaan halen.’
Marijn: ‘Ik gun deze leerlingen dat ze bij ons op school nog leren hoe zij met zichzelf en hun vragen kunnen omgaan zodat ze naar oplossingen kunnen zoeken in plaats van in de stress blijven hangen. Dat past bij De Werkplaats als school, waar we veel nadruk leggen op de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen.’

Omgaan met jezelf
In de periode januari – maart krijgen leerlingen de gelegenheid mee te doen aan de training ‘Omgaan met jezelf’. Deze training bestaat uit 5 workshops van 2 uur, die de leerlingen in schooltijd kunnen volgen. ‘Leerlingen geven zichzelf op voor de workshop en een enkeling attendeer ik op het bestaan van de mogelijkheid. In de afgelopen 3 jaar hebben we steeds een groepje van 8 – 12 leerlingen gehad.’
Eigenlijk, geven de meeste leerlingen toe, hopen ze vooral dat de workshop er voor zal zorgen dat ze geen stress mee hebben. Natuurlijk weten ze stiekem wel dat dit waarschijnlijk niet zomaar zal gebeuren .
De workshops zoomen daarom in op: wat veroorzaakt jouw stress, welke overtuigingen en gedragspatronen liggen hier achter en wat was de aanleiding om deze overtuigingen en patronen te ontwikkelen? En hoe kun je daar mee omgaan zodat je niet geleefd wordt door de stress, maar zelf het stuur in handen houdt?!

Inhoud, oefenen en openheid
In de workshops wordt steeds een stukje theorie gegeven over onderwerpen die een rol spelen bij (aanhoudende) stress:

  • stress: wat is de functie van stress? Hoe werkt het in je lijf en in je hersenen? Welke verschillende manieren hebben mensen om met hun stress om te gaan?
  • jouw innerlijke regels: welke ongeschreven regels heb jij voor jezelf in je omgang met school, huiswerk, vrienden, familie etc.
  • grenzen: hoe ga jij om met jouw grenzen? Hoe geef je die aan en welke rol speelt het (niet) luisteren naar jouw grenzen in je stressbeleving?
  • boosheid: wat maakt jou boos en hoe breng je je boosheid op een gezonde manier tot uitdrukking? Wat is de functie van boosheid eigenlijk?
  • afscheid: wat is de betekenis van afscheid nemen? Waar ga jij afscheid van nemen binnenkort? Hoe doe je dat op een goede manier?

Deze thema’s zijn makkelijk opgeschreven, in een groep hierover praten, oefeningen doen, ervaren en jezelf laten zien is voor de leerlingen een hele ervaring.
Gaandeweg de workshops ontstaat er een vertrouwelijkheid onder elkaar die de leerlingen helpt de bron van spanningen onder ogen te zien. Dat maakt verhalen los!
Over een met zijn gezondheid kampende ouder en de invloed daarvan op het gezinsleven en de levenslust van de leerling. Over een ongelijkwaardige vriendschap die in kil doodzwijgen was ontaard, op het moment dat de leerling besloot haar grenzen aan te geven aan haar vriendin. Over het altijd maar voor anderen willen zorgen, te veel hooi op je vork nemen en vergeten voor jezelf te zorgen. Over de moeite om met boosheid om te gaan, omdat je als als kind werd opgesloten als je heel boos werd. Over hoe je je niet wilt laten bepalen door wat je oudere zus doet en wat je denkt dat je ouders van je verwachten. Over hoe je nooit tevreden kunt zijn met de goede cijfers die je haalt, terwijl de andere leerlingen jaloers op je zijn. Over de angst om er voor uit te komen dat je homo bent.
De meeste leerlingen zijn verbaasd deze verhalen van elkaar te horen: ‘Ik zit met de meeste mensen hier al 6 jaar in de klas. Toch praten we nu met elkaar over dingen die we nooit eerder besproken en die er voor mij echt toe doen. Ik ga mijn klasgenoten ineens met andere ogen bekijken en voel me meer thuis, ook zitten we niet bij elkaar in de vriendengroep. Hadden we dat maar eerder gedaan!’

Naast de onderlinge openheid en de opluchting die het geeft om je verhaal te vertellen en gehoord te worden, geven de leerlingen ook aan dat ze wat meer handvaten in handen hebben om met hun eigen stress om te gaan. De oefeningen helpen daarin: ‘de oefeningen die we in de workshop hebben gedaan, vond ik nuttig in situaties van stress. Ik had een mondeling en toen probeerde ik het uit, dit werkte best goed!’

Met resultaat
‘Ik zie dat leerlingen winnen aan zelfvertrouwen. Het geeft een goed gevoel wanneer je weet wat je kunt doen als je last hebt van zenuwen voor je examens/tentamens en het scheelt een heleboel wanneer je snapt wat jou zo gestrest maakt. De leerlingen kennen zichzelf een stukje beter en ik hoop van harte dat ze daarmee hun voordeel doen bij de volgende levensstappen’, vertelt Marijn Backer. ‘Ten slotte is de periode van het gaan studeren en op eigen benen staan een prachtige, avontuurlijke, soms onzekere en bepalende periode in het leven. In staat zijn je uitdagingen aan te gaan en stress het hoofd te bieden, helpt je op weg naar je zelfstandige leven.’
‘Ik hoop dat meer scholen dit aan hun leerlingen mee willen geven. Wij ervaren de workshops van ‘omgaan met jezelf’ hierin als een extra steuntje in de rug. Een aanrader om iets dergelijks aan je leerlingen aan te bieden!’

Annemiek Jonker
Annemiek Jonker is orthopedagoog, trainer, coach en (keuze)begeleider van leerlingen en docenten. Ze verzorgt de workshops ‘Omgaan met jezelf’ voor De Werkplaats.
Meer informatie: annemiek@jeptc.nl

Oefeningen ‘je fysieke grens ervaren’

  1. leg een hand onder je bil. Dat zit een beetje scheef daar wen je langzaam aan. Blijf gedurende 2 minuten zo zitten (in de training maken we ondertussen een rondje met uitwisselen van ervaringen van de afgelopen week).
    Haal na 2 minuten je hand onder je bil vandaan: hoe voelt dat?
    Achtergrond: je lijf is gewend de buitengrenzen te ervaren door wat steviger te worden. Als je je hand onder je zitbeentje legt, verleg je onbewust de buitengrens van je lichaam. Zo bewaak je je eigen grens!
  2. wanneer je auto rijdt maak je gebruik van de inschatting van de contouren van die auto, dat helpt enorm bij inparkeren. De fysieke contouren van je eigen lichaam ken je goed. In deze oefening loop je die even bewust na. Ga zitten met je ogen gesloten en wordt je bewust van de contouren van jouw lichaam. Je begint bij je voeten en werkt naar boven naar je kruin. Wat valt je op? Hoe voel je je wanneer je je eigen contouren bewust bent?